Ορμόνες Ενδοκρινών & Εξωκρινών Αδένων

 

Ορμόνες Υποθάλαμο-Υποφυσιακού Άξονα

Υποθάλαμος

Χαρακτηριστικά

 Θυρεοεκλυτίνη 
 
  • (TRH, Thyrotropin Releasing Hormone, Prolactin-releasing hormone)
  • Επάγει την έκκριση της TSH  (thyroid-stimulating hormone) και προλακτίνης από την αδενοϋπόφυση
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Ντοπαμίνη
 
  • (Prolactin Inhibiting Factor-PIF)
  • Αναστέλλει την έκκριση προλακτίνης από την αδενοϋπόφυση
  • Κατηγορία: Αμίνη

 Σωματοεκλυτίνη
  • (GHRH, Growth Hormone Releasing Hormone)
  • Έκκριση Αυξητικής ορμόνης (GH)  από την αδενοϋπόφυση
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Σωματοστατίνη 
 
  • (GHIH, growth hormone-inhibiting hormone)
  • Αναστέλλει την έκκριση αυξητικής ορμόνης (GH) και της TSH από την αδενοϋπόφυση
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Γοναδοεκλυτίνη
  • (GnRH, Gonadotropin Releasing Hormone)
  • Επάγει την έκκριση των γοναδοτροπινών (FSH, LH) από την αδενοϋπόφυση
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Κορτικοεκλυτίνη
  • (CRH, Corticotropin Releasing Hormone)
  • Επάγει την έκκριση της ACTH από την αδενοϋπόφυση
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

Πρόσθια Υπόφυση (Αδενουπόφυση)

Χαρακτηριστικά

 Αυξητική

 
  • Επάγει την πρωτεϊνοσύνθεση και την ανάπτυξη των περισσότερων κυττάρων και ιστών
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Θυρεοειδοτρόπος

 (TSH)
  • ή θυρεοτροπίνη (Thyroid-Stimulating Hormone)
  • Επάγει την σύνθεση και έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών (Θυροξίνη και Τρι-ιωδοθυρονίνη)
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Φλοιο-
 επινεφριδιοτρόπος 
 (ACTH)
  • ή αδρενοκορτικοτρόπος ή κορτικοτροπίνη ορμόνη (Adrenocorticotropic hormone)
  • Επάγει τη σύνθεση και έκκριση των φλοιοεπινεφριδιακών ορμονών, κορτισόλη, αλδοστερόνη και  ανδρογόνα
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Προλακτίνη
  • Προάγει την ανάπτυξη των γυναικείων μαστών και την έκκριση γάλατος
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Ωοθυλακιοτρόπος
 ορμόνη (FSH)
  • (Follicle-stimulating hormone)
  • Προκαλεί την ανάπτυξη των ωοθυλακίων της ωοθήκες
  • Προκαλεί την ωρίμανση των σπερματοκυττάρων στα κύτταρα Sertoli των όρχεων
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Ωχρινοποιητική (LH)
  • (Luteinizing hormone)
  • Επάγει τη σύνθεση της τεστοστερόνης στα κύτταρα Leydig των όρχεων
  • Επάγει την ωοθυλακιορρηξία, τη δημιουργία του ωχρού σωματίου και τη σύνθεση των οιστρογόνων και προγεστερόνης της ωοθήκες
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 POMC
  • Pro-opiomelanocortin: Corticotropin-like intermediate peptide (CLIP), Adrenocorticotropic hormone (ACTH), melanocyte-stimulating hormones (MSH), Endorphins,  Lipotropin 

Οπίσθια Υπόφυση (Νευρουπόφυση)

Χαρακτηριστικά

 Ωκυτοκίνη
  • Προάγει της συσπάσεις της μήτρας κατά τον τοκετό και βοηθά στο θηλασμό
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Αγγειοπιεσίνη
 (αντιδιουρητική)
  • Περιορίζει την αποβολή νερού από της νεφρούς αυξάνοντας την επαναρρόφηση του από τα σωληνάρια)
  • Προκαλεί αγγειοσυστολή
  • Αυξάνει τον όγκο του αίματος και την αρτηριακή πίεση
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 

 

Ορμόνες Επίφυσης

 Μελατονίνη
  • Είναι παράγωγο του αμινοξέος τρυπτοφάνη. Σε ένα πρώτο στάδιο, από την τρυπτοφάνη παράγεται σεροτονίνη. Ικανότητα σύνθεσης σεροτονίνης έχουν πολλοί ιστοί στο ανθρώπινο σώμα. Σε ένα δεύτερο στάδιο από τη σεροτονίνη παράγεται μελατονίνη. Το απαραίτητο ένζυμο για τη μετατροπή αυτή βρίσκεται μόνο στον επιφυσιακό ιστό.
  • Στα ζώα η μελατονίνη έχει συνδεθεί με τη διατήρηση του ημερονύκτιου και του εποχιακού ρυθμού

 

 

Ορμόνες Θυρεοειδούς

 Θυροξίνη (T4) &
 Τριιωδοθυρονίνη (T3)
  • Αυξάνει το ρυθμό του μεταβολισμού
  • Κατηγορία: Αμίνη

 Καλσιτονίνη
 (c-κύτταρα)
  • Προάγει την εναπόθεση ασβεστίου στα οστά και μειώνει την εξωκυττάρια συγκέντρωση του ασβεστίου
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 

 

Ορμόνες Παραθυρεοειδούς

 Παραθορμόνη (PTH)
  • Τείνει να αυξήσει το ασβέστιο του πλάσματος.
  • Στους νεφρούς, επαναρρόφηση του ασβεστίου και αναστολή της επαναρρόφησης φωσφόρου. Διεγείρει τη σύνθεση της δραστικής βιταμίνης D (1,25-διυδροξυχοληκαλσιφερόλη ή καλσιτριόλη)
  • Αυξάνει την εντερική απορρόφηση του ασβεστίου (εξαρτάται από τη βιταμίνη D)
  • Σε μεγάλες συγκεντρώσεις της ορμόνης, διεγείρεται η δράση των οστεοκλαστών με αποδόμηση οστού
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 

 

Ορμόνες Επινεφριδίων

Φλοιού

 

 Αλδοστερόνη
  • Συμμετέχει στη ρύθμιση του εξωκυττάριου όγκου, της αρτηριακής πίεσης και του ισοζυγίου του χλωριούχου νατρίου (αυξάνει την νεφρική κατακράτηση νατρίου και την αποβολή καλίου και ιόντων υδρογόνου)
  • Κατηγορία: Στεροειδή

 Κορτιζόλη
  • Πολυποίκιλες δράσεις της πάνω στο μεταβολισμό (πρωτεϊνών, υδατανθράκων, λιπών)
  • Βοηθά τον οργανισμό να ανταπεξέρχεται της διάφορες καταστάσεις μακροχρόνιου stress
  • Αντιφλεγμονώδης δράση
  • Κατηγορία: Στεροειδή

 Ανδρογόνα
  • Έχουν σημαντικότερο ρόλο στο γυναικείο φύλο, καθώς το ανδρικό φύλο διαθέτει ένα ισχυρότερο ανδρογόνο, την τεστοστερόνη (όρχεις)
  • Κατηγορία: Στεροειδή

Μυελού

 

 Επινεφρίνη &
 Νορεπινεφρίνη
  • Προσαρμογή του οργανισμού σε οξείες καταστάσεις stress (όμοια δράση με το συμπαθητικό σύστημα)
  • Κατηγορία: Αμίνη

 

 

Ορμόνες Νεφρών

 Ρενίνη
  • Μετατρέπει το αγγειοτενσινογόνο σε αγγειοτενσίνη I (λειτουργεί σαν ένζυμο)
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 1,25-Διυδροξυχολε-
 καλσιφερόλη
  • Αυξάνει την εντερική απορρόφηση του ασβεστίου και την οστική εναπόθεση
  • Κατηγορία: Στεροειδή

 Ερυθροποιητίνη
  • Αυξάνει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 

 

Ορμόνες Καρδιάς

 Κολπικό
 νατριουρητικό
 πεπτίδιο

  • (Atrial natriuretic peptide-ANP, παρόμοιο το –Brain natriuretic peptide BNP)
  • Αυξάνει τη νεφρική έκκριση νατρίου και μειώνει την αρτηριακή πίεση
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 

 

Ορμόνες Διάχυτου Νευροενδοκρινικού Συστήματος (APUD)

 Εντεροενδοκρινικά
 κύτταρα
  • Διάσπαρτα στο καλυπτικό επιθήλιο

 Ενδοκρινικά κύτταρα
 αναπνευστικού
 συστήματος
  • Μεμονωμένα ή διάσπαρτα (στην τραχεία, της ενδοπνευμονικούς αεραγωγούς, το κυψελιδικό τοίχωμα σπάνια)
  • Μικρές αθροίσεις  (σχηματίζουν μικρά επάρματα που προβάλλουν μέσα στον αυλό των αεραγωγών – κυψελίδων
  • είναι ιδιαίτερα εμφανείς της διακλαδώσεις αεραγωγών)
  • Το κυτταρόπλασμα περιέχει νευροεκκριτικά κυστίδια (σεροτονίνη, μπομπεσίνη, καλσιτονίνη, λευκίνη – εγκεφαλίνη), όπου κατά την γέννηση είναι περισσότερα στη συνέχεια μειώνονται

 Παραγάγγλια
  • Νευροενδοκρινείς αδένες που
  • σχετίζονται με το A. N. Σ.
  • Τα καρωτιδικά (στο διχασμό της κοινής καρωτίδας) και αορτικά σωμάτια (στην κοίλη επιφάνεια του αορτικού τόξου) ανιχνεύουν την αρτηριακή τάσης του O2 - & το pH του αίματος
  • Τα αορτο – συμπαθητικά παραγάγγλια (γύρω από την κοιλιακή αορτή, από το διχασμό των λαγονίων αρτηριών μέχρι
  • λίγο πάνω από την έκφυση νεφρικών αρτηριών)

 

 

Ορμόνες Θύμου

 Thymosins
  •  

 Thymopoietin 
  •  

 Thymulin
  • Role as an effector on proinflammatory mediators/cytokines.
  • A peptide analog found to have analgesic effects and particularly neuroprotective anti-inflammatory effects in the CNS. (Astrocytes  seem to be the target for thymulin for this effect)

 

 

Ορμόνες Παγκρέατος

 Ισουλίνη
  • (b-κύτταρα 70%)
  • Προάγει την είσοδο της γλυκόζης στα κύτταρα, ελέγχει το μεταβολισμό των υδατανθράκων
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Γλυκαγόνο
  • (a-κύτταρα 20%)
  • Αυξάνει τη σύνθεση και της απελευθέρωση της γλυκόζης από το ήπαρ
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Σωματοστατίνη
  • (d-κύτταρα 5-10%, επίσης παράγεται από τα α-κύτταρα στα νησίδια του Langerhan, εγκέφαλο, στομάχι, έντερο)
  • Classified as an inhibitory hormone
  • Πρόσθια υπόφυση: (Inhibit the release of growth hormone, Inhibit the release of thyroid-stimulating hormone (TSH), Inhibit adenylyl cyclase in parietal cells
  • Αναστέλλει γαστρεντερικές ορμόνες (Gastrin, Cholecystokinin (CCK), Secretin, Motilin, Vasoactive intestinal peptide (VIP), Gastric inhibitory polypeptide (GIP), Enteroglucagon)
  • Μειώνει το ρυθμό κένωσης του στομάχου, χαλαρώνει τις λείες μυικές ίνες και μειώνει την αιματική ροή στο έντερο.
  • Αναστέλλει την έκκριση των παγκρεατικών ορμονών (ινσουλίνη, γλυκογόνο, εξωκρινής έκκριση)

 Παγκρεατικό
 πολυπεπτίδιο
  • (PP κύτταρα 1-2%)

 Αγγειοδραστικό
 εντερικό πεπτίδιο
  • (D1 – κύτταρα ή τύπου IV)

 Άλλες
  • Σεροτονίνη, Μοτιλίνη, Παράγων P (EC κύτταρα ή εντεροχρωμαφινικά)

 

 

Ορμόνες Στομάχου

 Γαστρίνη
  • Επάγει την έκκριση του υδροχλωρικού οξέως
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Γρελίνη
  • Παράγεται από το θόλο του στομάχου (κυρίως), το πάγκρεας, και τον υποθάλαμο (τοξοειδή πυρήνα-έκκριση αυξητικής ορμόνης)
  • Παίζει ρόλο στην αναγνώριση και προσαρμογή σε εναλλασσόμενο περιβάλλον, την μάθηση, τη μνήμη, την κατάθλιψη από στρες, τη διάρκεια του ύπνου, την ανάπτυξη των πνευμόνων (στα έμβρυα αναπτύσσεται νωρίς).

 

Ορμόνες Εντέρου

Δωδεκαδάκτυλο

 

 Σεκρετίνη
  • Επάγει την παραγωγή δικαρβονικού και νερού από το πάγκρεας
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Χολοκυστοκυνίνη
 (CCK)
  • Επάγει την έκκριση πεπτιδικών παγκρεατικών ενζύμων και τη συστολή της χοληδόχου κύστεως
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Gastric inhibitory
 polypeptide (GIP)
  • Έπίσης γνωστό ως glucose-dependent insulinotropic peptide
  • Εξουδετερώνει το οξύ του στομάχου και προστατεύει το λεπτό έντερο
  • Προάγει την έκκριση ινσουλίνης, με την υπεροσμωτικότητα της γλυκόζης στο δωδεκαδάχτυλο και παίζει ρόλο στο μεταβολισμό των λιπαρών οξέων

 Motilin
  • Εκκρίνεται από τα M κύτταρα του δωδεκαδάχτυλου και της νήστιδας
  • Ενεργοποιεί την κινητικότητα και αναστέλλει την έκκριση ανασταλτικών ορμονών

 Vasoactive intestinal
 peptide
  •  (VIP, also polypeptide)
  • Παράγεται στο έντερο, πάγκρεας, υποθάλαμο(υπερχιασματικό πυρήνα)
  • Προκαλεί μυοχάλαση (κατώτερο οισοφαγικό σφικτήρα, στόμαχο, χοληδόχο κύστη)
  • Προκαλεί την έκκριση νερού στο παγκρεατικό υγρό και χολή
  • Αναστέλλει την έκκριση γαστρικού οξέως
  • Προάγει την απορρόφηση εντερικού περιεχομένου
  • Προάγει την έκκριση νερού και ηλεκτρολυτών στο έντερο
  • Διαστέλλει τις λείες μυικές ίνες του εντέρου, τα περιφερικά αγγεία
  • Προκαλεί την έκκριση παγκρεατικού δικαρβονικού
  • Όλα μαζί αυξάνουν την κινητικότητα του εντέρου
  • Προκαλεί την έκκριση πεψινογόνου από το στομάχι
  • Συμμετέχει στην έκκριση προλακτίνης
  • Βρίσκεται και στην καρδιά. Προκαλεί αγγειοδιαστολή στεφανιαίων

 Εντερογλυκαγόνο
  • secreted from mucosal cells primarily of the colon and terminal ileum
  • released following ingestion of a mixed meal, and delays gastric emptying

 

 

Ορμόνες Λιποκυττάρων

 Λεπτύνη
  • Αναστέλλει την όρεξη και προκαλεί θερμογένεση
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Adiponectin
  • Συμμετέχει σε αρκετές μεταβολικές διαδικασίες, όπως της γλυκόζης και των λιπαρών οξέων

 Resistin
  • Αυξάνει στην παχυσαρκία και συνδέεται με τη φλεγμονή και την ενεργειακή ομοιόσταση

 

 

Ορμόνες Όρχεων

 Τεστοστερόνη
  • Ανδρογονική και αναβολική δράση.
  • Προάγει την πρωτεϊνοσύνθεση σε πλήθος ιστών. Αυξάνει την μυϊκή μάζα και την οστική πυκνότητα και προάγει την κατα μήκος αύξηση των οστών. Ωστόσο, η υπερπαραγωγή της κατά την εφηβεία, επιταχύνει τη σύγκλειση των επιφύσεων των οστών.
  • Ανάπτυξη και ωρίμανση των γεννητικών οργάνων του άρρενος. Στην εμβρυϊκή ζωή παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των γεννητικών οργάνων κατά το ανδρικό πρότυπο. Στην ήβη προάγει την αύξηση του πέους, του οσχέου, του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων και είναι απαραίτητη στη διαδικασία της σπερματογένεσης.
  • Αυξάνει τη γενετήσια ορμή (libido).
  • Δευτερεύουσες δράσεις της ορμόνης είναι η ανάπτυξη της τριχοφυΐας στο πρόσωπο και τον κορμό, η ανδρογεννητική αλωπεκία (φαλάκρα), η λιπαρότητα του δέρματος που οφείλεται στην αυξημένη σμηγματόρροια, η αύξηση του αιματοκρίτη, η αύξηση του πάχους και της μελάγχρωσης της επιδερμίδας και η τραχύτητα της φωνής στους άρρενες.
  • Το λίπος στον κορμό συσσωρεύεται κατά το ανδρικό πρότυπο (περισσότερο στην κοιλιά και λιγότερο στους γλουτούς).
  • Στο κεντρικό νευρικό σύστημα, πέρα από τη δράση της στη libido, η τεστοστερόνη επιδρά και στη διαμόρφωση ενός «ανδρικού» προτύπου ψυχοσύνθεσης και συμπεριφοράς.
  • Κατηγορία: Στεροειδή

 Anti-Müllerian
 hormone (AMH)
  • (Müllerian inhibiting factor-MIF, Müllerian inhibiting hormone-MIH, Müllerian inhibiting substance-MIS)
  • Αναστέλλει την ανάπτυξη του πόρου του Müller (παραμεσονεφρικό πόρο).

 Activin & Inhibin
  • Δυο προτείνες με αντίθετη δράσηclosely related protein complexes that have opposing effects.
  • Activin προάγει τη σύνθεση και έκκριση της FSH και συμμετέχει στο κύκλο της έμμηνου ρύσης. Επίσης συμμετέχει στην κυτταρική διαίρεση, διαφοροποίηση, απόπτωση, μεταβολισμό, ομοιόσταση, ανοσοποιητική αντίδραση, επούλωση τραύματος και ενδοκρινική λειτουργία.
  • Inhibin αναστέλλει τη σύνθεση και έκκριση της FSH.

 

 

Ορμόνες Ωοθηκών

 Οιστρογόνα
  • Προάγουν την ανάπτυξη του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, των μαστών και των σεξουαλικών χαρακτηριστικών
  • Κατηγορία: Στεροειδή

 Προγεστερόνη
  • Επάγει την έκκριση των ενδομήτριων αδένων και προάγει την ανάπτυξη των μαστικών αδένων
  • Κατηγορία: Στεροειδή

 Activin & Inhibin
  • Βλέπε ορμόνες όρχεων

 Relaxin
  • Στο θήλυ, παράγεται από το ωχρό σωμάτιο της ωοθήκης, το στήθος, το πλακούντα (και το χόριο). Βρίσκεται στο peak περίπου την 14η μέρα της περιόδου και μετά μηδενίζεται κατά την έμμηνο ρύση, ενώ αυξάνεται κατά το 1ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και κατά τη γέννα, χαλαρώνοντας την ηβική σύμφυση.
  • Στον άρρεν παράγεται από τον προστάτη, υπάρχει στο σπέρμα και αυξάνει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.

 

 

Ορμόνες Πλακούντα

 Ανθρώπινη χοριακή
 γοναδιτροπίνη
  • (Human chorionic gonadotropin-HCG)
  • Προάγει την ανάπτυξη του ωχρού σωματίου και την έκκριση οιστρογόνων και προγεστερόνης από το ωχρό σωμάτιο
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Human somato-
 mammotropin
  • Βοηθά στην ανάπτυξη κάποιων εμβρυικών ιστών και των μαστών της μητέρας
  • Κατηγορία: Πεπτίδιο

 Οιστρογόνα
  • Προάγουν την ανάπτυξη του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, των μαστών και των σεξουαλικών χαρακτηριστικών
  • Κατηγορία: Στεροειδή

 Προγεστερόνη
  • Επάγει την έκκριση των ενδομήτριων αδένων και προάγει την ανάπτυξη των μαστικών αδένων
  • Κατηγορία: Στεροειδή

 

 

Ορμόνες Σκελετού

 Osteocalcin
  • Εκκρίνεται από του οστεοβλάστες και παίζει ρόλο στον μεταβολισμό των οστών.
  • Προκαλεί την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας.